Wat is yoga?
Door Marloes van Boxtel

Yoga is al eeuwen bekend en dan vooral in het Verre Oosten, waar het woord dan ook vandaan komt. Er zijn een aantal bekende bronnen waarin het begrip yoga naar voren komt. Oude boekwerken met titels als Gheranda Samhita, Hatha yoga Pradipika, handelend over Hatha yoga. Maar ook werken als de yogasutra’s van Patanjali , de Vendante en de Bhagavad Gita. Deze boeken beschrijven yoga vanuit een filosofisch perspectief. Als je wel eens in deze boeken hebt gebladerd, realiseer je je dat yoga veel meer is dan je op het eerste oog zou denken. Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat deze boeken niet altijd makkelijk zijn om te lezen, voor sommige heb je jaren nodig voordat het kwartje valt. Uit deze boeken kun je een betekenis van yoga destilleren. Als je yoga uit het Sanskriet vertaald, lees je juk, verenigen of beheersen. ‘Eén worden’ is waar het eigenlijk om gaat. Als je dit direct in de volledige betekenis op papier zet, dan is het moeilijk te begrijpen. Dan gebruik je termen als overgave/eenwording aan het goddelijke, de universele energie. Als je net begint met yoga omdat je last van stress hebt, dan is dit natuurlijk niet iets waar je direct iets mee kunt – en misschien daarna zelfs ook niet. In eerste instantie is het ‘één worden’ op een veel makkelijkere manier. Opnieuw één worden met je lijf. Ik haal het vaak aan in mijn lessen. Ik weet nog precies hoe ik yoga ervoer net na mijn studie. Ik had jaren met mijn hoofd bij moeilijke mechanica-sommen gezeten. Bij mijn eerste les kwam ik er achter dat ik voeten had! Voeten, natuurlijk wist ik dat ik ze had, maar ik had er totaal geen contact meer mee. Na een aantal maanden kreeg ik steeds meer contact met mijn lijf. Voor mij was mijn eerste ervaring met yoga, éénwording, simpelweg weer opnieuw één worden met mijn lijf. Als je langer met yoga bezig bent, word je steeds bewuster van alle kleine onderdelen in je lijf en vervolgens ook van de energiestromen in je lijf.

Het lijf is in de yoga het makkelijkste stuk om te leren kennen. Het is je ego wat het moeilijk maakt. Als je je lijf in een asana plaatst, moet je eigenlijk proberen dat op zo’n manier te doen dat je je ontspannen voelt en waarbij je jezelf tegelijkertijd uitdaagt. Daartussen zit het ego. Ben je iemand die competitief is, dan zet je je waarschijnlijk op zo’n manier in de asana dat het er fantastisch uitziet, maar waarbij je jezelf misschien wel pijn doet. Ben je gemakzuchtig, dan zal je waarschijnlijk een beetje in de asana hangen. Dit is je ego. Je wil met yoga dat ego goed in beeld krijgen. Het ego zorgt ervoor dat je je neutraliteit verliest in het beoefenen. Op het moment dat je dat ego een beetje beter onder controle hebt, kun je terug naar het ‘ervaren’ zonder aantrekken of afstoten van zaken in je beoefening.

Terug naar de yogafilosofieën. In de YCT yogaopleiding bestuderen we, en hanteren we, de yoga sutra’s van Patanjali als leidraad. Patanjali wordt ook wel de ‘vader’ van de yoga genoemd. Hij leefde twee eeuwen voor Christus, in de tijd dat de kennis omtrent de waarheid mondeling doorgegeven werd. Pas veel later zijn de lessen van Patanjali opgeschreven in sutra’s. Het belangrijkste wat Patanjali beschrijft is het achtvoudige pad (Ashtanga yoga). Deze Ashtanga yoga moet je niet verwarren met de fysieke Ashtanga yoga. Pattabi Jois, de oprichter van Ashtanga yoga, heeft zijn yoga wel gebaseerd op de het achtvoudige pad van Patanjali. De fysieke kant daarvan wordt tegenwoordig Ashtanga yoga genoemd, maar impliceert dus niet automatisch het achtvoudige pad van Pantajali.

De acht stappen zoals Patanjali ze heeft beschreven zijn de volgende:

Ashtanga yoga:

Yama,
Niyama
Asana
Pranayama
Pratyara
Dharana
Dhyana
Samadhi

De eerste twee stappen zijn de leefregels. Er zijn vijf Yama’s (geboden) en vijf Niyama’s (voorschriften). Asana is het fysieke stuk. Pranayama is het beheersen van energie. Pratyara het terugtrekken van de zintuigen. Dharana is één-puntige focus en Dyana is meditatie. Samadhi is de staat van bewustzijn waarin de menselijke geest door perfecte meditatie één is geworden met het object van meditatie, vrij van enige activiteit.

Samadhi wordt wel omschreven als heelheidsbeleving of eenwording. Het is de culminatie van de klassieke yoga die vaak gepaard gaat met een euforische extase of gelukzalige vrede. Deze stappen zijn geen stappen die je zo 1 op 1 neemt. De stappen lopen door elkaar, totdat je uiteindelijk continu in Samadhi kunt vertoeven, uiteindelijk kun je vanuit daar de Verlichting bereiken.

Op het yogacentrum beoefenen we vooral het deel asana’s. Deze zijn bij ons bekend als bijvoorbeeld Tadasana, Trikonasana, Uttanasana en meer. Patanjali beschreef asana eigenlijk alleen maar als een manier om goed te zitten ter voorbereiding op meditatie. Dus vanuit de yogafilosofieën wordt er niet beschreven dat je op je hoofd moet gaan staan, of op je armen moet kunnen balanceren. De beoefening van asana’s zoals wij dat kennen is iets van de laatste paar honderd jaar. Dus als je de vraag ‘Wat is yoga?’ bekijkt vanuit de filosofieën, dan is yoga het voorbereiden van lichaam en geest op meditatie zodat je uiteindelijk één kunt worden met alles om je heen.

Uiteindelijk zijn de asana’s dus veel meer geworden dan alleen maar goed zitten. Dit komt onder andere omdat yogi’s erachter kwamen dat alleen maar zitten niet goed is voor het lijf. Gewrichten worden stijf en energie stroomt steeds minder goed. Op basis van de kennis vanuit de ayurveda zijn veel meer lichaamsbewegingen onderdeel geworden van het asana gedeelte. Maar ook worstel- technieken uit het Midden-Oosten hebben ook invloed gehad. Dit is uiteindelijk het deel van yoga dat we in het Westen met elkaar zijn gaan beoefenen.

Kom je één of twee keer per week naar een yoga les dan ben je meestal niet bezig met de hele filosofie rondom de yoga, maar je doet wel yoga. ‘Hoe dan?’, zul je je misschien afvragen. De asana’s gaan als vanzelf. Om je asana goed te kunnen uitvoeren zul je je focus naar jezelf moeten brengen, dus minder reageren op de zaken om je heen. Vervolgens moet je je ook éénpuntig focussen – vooral in balanshoudingen voel je dat je dit doet. Na ongeveer 20 minuten beoefenen merk je dat je rustiger wordt. Je concentratie gaat omhoog. Als je je les dan ook eindigt met pranayama en meditatie ben je helemaal goed bezig! Het enige dat jij moet doen is op de mat stappen en wanneer je er aan toe bent ook eens op een meditatiekussentje gaan zitten.